„Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku w teraźniejszości, ani prawa do przyszłości” - napisał w liście do uczestników promocji wojewoda małopolski Łukasz Kmita.
U podnóża wschodnich stoków Babiej Góry, w Lipnicy Wielkiej, miała miejsce niezwykła premiera, niezwykłej książki – „Orawa 1918-1924. Skąd przybywamy, kim jesteśmy” autorstwa Małgorzaty Liśkiewicz. Odbyła się pod gołym niebem, na Placu Piotra Borowego, obok Muru Ojców Niepodległości – pomnika upamiętniającego orawskich bohaterów lat 1918-1920, wybudowanego przed 10 miesiącami. Miejsce to położone jest niemal w centrum regionu, który jest przedmiotem książki.
Uroczystość, sprawnie prowadzona przez Jana Kuliga, sekretarza gminy Lipnica Wielka, rozpoczęła się od złożenia wiązanek kwiatów pod Murem Ojców Niepodległości przez partnerską gminę Baranowo na Kurpiach, której specjalna 6 osobowa delegacja, z wójtem Baranowa, Henrykiem Toryfterem, na czele, przybyła na premierę książki.
- Ojcowizna to nie tylko ziemia, to nie tylko własność, to nie tylko rzeczy materialne, ojcowizna to dziedzictwo ducha, to kultura, to tradycja. Ojcowizna tak naprawdę mówi kim jesteśmy i skąd przybywamy - powiedział na wstępie wójt Mateusz Lichosyt, gospodarz uroczystości, nawiązując do tytułu prezentowanej książki. I podkreślił: – Naszym obowiązkiem jest pamiętać, a przywilejem naszym jest wiedza kim jesteśmy.
Karolina Kowalczyk, dyrektorka Gminnego Centrum Kultury i przedstawicielka Stowarzyszenia Lipnica Wielka na Orawie, wydawcy książki M. Liśkiewicz, stwierdziła że jest to publikacja niezwykle ważna dla Orawy, naprawdę nowatorska, za co dziękuję autorce. Poinformowała później że bardzo interesującą wystawę związaną z książką można oglądać przed Domem Ludowym w Lipnicy Wielkiej.
Małgorzata Liśkiewicz w kilkunastominutowym wystąpieniu zaprezentowała niektóre tematy poruszane w książce, w tym tak mało znane, jak problemy z przywozem książek polskich przed I wojną światową, czy wyniki węgierskiego spisu ludności z 1910 r., albo skalę zaangażowania Orawiaków w działania na rzecz Polski w latach 1918-1920.
Gra na rogu rozpoczęła część artystyczną promocji, w ramach której miejscowa grupa teatralna zaprezentowała przedstawienie przypominające m. in. fragmenty więziennych wspomnień Józefiny Machayówny z Lipnicy Wielkiej, czterokrotnie aresztowanej w latach 1919-1920 przez władze czechosłowackie za propolską postawę w czasie tej okupacji.
Trzecią część uroczystości rozpoczęło wystąpienie ministra Andrzeja Gut-Mostowego, który kilkukrotnie gratulował Autorce i dziękował jej „za wydanie tak wspaniałej książki”. I widać było, że nie są to zdawkowe słowa, bo wyraźnie poruszony był niektórymi informacjami, które przekazała autorka w swoim referacie. Jak stwierdził - "jest to projekt fundamentalny dla utrzymywania naszej tożsamości historycznej i pamięci o tych wydarzeniach, o tych walkach sprzed 100 lat". - Musimy wiedzieć że przypominanie tamtych faktów, tamtych czasów i przekazywanie ich następnym pokoleniom jest naszym obowiązkiem. Były to naprawdę czasy fundamentalne dla określenia i naszych granic geograficznych, ale także tożsamości kulturowej - dodał.
Minister wspomniał, że kilka lat temu uczestniczył w wydaniu książki o gen. Andrzeju Galicy, i wtedy zobaczył iż przed 100 laty „o każdy metr Spisza, Orawy, Podhala, Tatr toczyła się walka pomiędzy wojskami nowej Niepodległej Polski i wojskami Czechosłowacji”, jak były to „dramatyczne dni, [to] przepychanie się z wojskami Czechosłowacji”, jak „wtedy ważne [było], aby każdy metr ziemi przynależny do Rzeczpospolitej był pilnowany”. Jak stwierdził „wydawało się że przyłączenie tych ziem orawskich było rzeczą oczywistą” w świetle wyników spisu ludności z 1910 r. I skoro ponad 96% mieszkańców tej części Orawy, określiło się Polakami to „jak można było nie walczyć o tę ziemię w imię tożsamości, ale także uczciwości wobec poczucia obywatelskiego tych Polaków którzy tu mieszkali”. Na zakończenie dodał, że „jako minister odpowiedzialny za rozwój turystyki nie mogę nie zauważyć, że jak byśmy teraz żyli, pracowali, gdyby się okazało że te ziemie nie są nasze i my nie mamy dostępu do Babiej Góry”.
- Przede wszystkim chcę podziękować autorce tego opracowania Pani Małgorzacie Liskiewicz – powiedział icewojewoda Ryszard Pagacz. – Zdaję sobie sprawę ile to godzin. ile dni, ile miesięcy Pani spędziła szukając materiałów, ale stworzyła Pani coś co się zapisze bez względu na wszystko jako pewien punkt w historii Orawy, w historii tej gminy i w historii naszej którzy chcemy dochodzić polskości, szukać przodków.
Jak zaznaczył - wojewoda Łukasz Kmita „bardzo chciał być osobiście na tej uroczystości”, ale nie mógł przyjechać, więc przygotował specjalny list do uczestników promocji. „Każdy z nas nosi w sobie jakże fundamentalne pytanie, o to skąd pochodzi? Zastanawiając się nad tym co ukształtowało naszą tożsamość, odkrywamy losy naszych przodków" - napisał wojewoda, który miał możliwość poznać wcześniej wersję elektroniczną książki. Stwierdził że „Orawa 1918”, to „niezwykle ciekawa publikacja”, która „jest dla nas wszystkich swoistym drogowskazem ukazującym na źródło ich przynależności i siły”, że „jest to również cenne opracowanie dla wszystkich Polaków bo pokazujące z jaką ufnością i oddaniem górale orawscy opowiedzieli się w 1918 r. za włączeniem zamieszkałych przez nich ziem do Rzeczpospolitej”. Później Łukasz Kmita przywołał słowa Józefa Piłsudskiego „Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku w teraźniejszości, ani prawa do przyszłości”.
Krzysztof Faber, Starosta Powiatu Nowotarskiego, zauważył, iż „wydaje się często że coś znamy, że historię znamy. Mi się też tak wydawało że historię Orawy, to w jakiś sposób znam, bo i rodzina, i tyle razy od 10 lat jeździłem na tę Orawę”. Dopiero książka prof. J. Roszkowskiego pokazała mu jak bardzo się mylił, zrozumiał jakie znaczenie ma badanie źródeł.
Wójt gminy Baranowo słusznie zauważył, że „ta książka będzie źródłem wiedzy na temat waszej historii, trudnej historii, i dzięki tej książce będzie można poznać tę historię, ale też docenić i zrozumieć wagę tego jubileuszu [100 lecia przyłączenia Orawy do Polski]”.
Po części oficjalnej Małgorzata Liśkiewicz przez ponad godzinę podpisywała egzemplarze książki „Orawa 1918-1924”, gdyż rozdanych zostało ok. 150 sztuk. Autografy zabierane były bowiem też dla nieobecnych na uroczystości m. in. na specjalną prośbę, dla Wojewody Małopolskiego. a także na egzemplarzach które mają zostać przesłane do rodzin Orawiaków w Ameryce.
mat. prasowy, s/ zdj. Grzegorz Rzepiszczak
