NOWY TARG. W Bursie Gimnazjalnej odbył się kolejny interesujący wykład historyczny z udziałem dr Agnieszki Partidge z Politechniki Krakowskiej. Prelegentka zaprosiła uczestników spotkania na wyjątkową podróż po zupełnie nieznanym Nowym Targu. Była to niepowtarzalna okazja do odkrywania zapomnianej historii miasta i jego zabytków, o których istnieniu zupełnie nie zdawali sobie sprawy.
Ocalić nie docenione, to myśl przewodnia prelekcji podczas której Pani doktor pokazała przykłady niezwykłej urody ceramiki posadzkowej, jaka mimo wielkiego bumu budowlanego zachowała się w Nowym Targu.
Tymczasem okładziny ceramiczne postrzegane jako detal architektoniczny, wytworzony na drodze starej, mechanicznej technologii z materiału plastycznego: gliny, cementu oraz mieszanek wielu komponentów, jako przedmiot produkcji przemysłowej i element dekoracyjny, którego wzornictwo wywodzi się z różnych epok, od kilkudziesięciu lat są przedmiotem badań historyków sztuki i rzemiosła na całym świecie. Lukę tę wypełniła dopiero praca doktorska prelegentki pt. „Europejska ceramika artystyczna w budownictwie z lat 1840-1939 i jej przykłady w obiektach architektury Krakowa. Problemy ochrony”
Okładziny ceramiczne instalowane na terenie dawnej Galicji, także w Nowym Targu, powstały w latach 1880-1939 w fabrykach działających w Austrii, Czechach i w Niemczech, a w późniejszym okresie także w Polsce. Reprezentują wszystkie panujące w owym czasie style i nurty wornictwa: są wśród nich płytki nawiązujące do rzymskich mozaik, posadzek średniowiecznych, są wzory secesyjne i Art Deco. Ważnym ich dopełnieniem, są glazurowane okładziny ścienne, które nadają wystrojowi wnętrz klatek schodowy charakter reprezentacyjny. Choć w Galicji nie istniały, poza niewielkimi manufakturami poważne fabryki produkujące ceramiczne posadzki, działały tu jednak firmy budowlane dostarczające materiałów do wystroju wnętrz ówczesnym inwestorom. W Krakowie należały do nich zakłady L.G. Kadenów, Jana Godzickiego, Giovanniego Zulianiego, A.D. Hochstima, S.D.Gottlieba, Hasa i Silberberga i wielu innych.
W drugiej części swojego wystąpienia autorka szczegółowo omówiła zakłady oraz składy budowlane, które wytwarzały bądź sprawdzały do stolicy Podhala płytki ceramiczne. W Nowym Targu były to między innymi firmy: Ignacego Hammerschlaga, Ozjasza Kisena, Józefa Chodorowicza oraz najbardziej znana kaflarnia Edwarda Polaka. Większość zachowanych w mieście płytek ceramicznych była sprowadzane właśnie przez te firmy. Mimo upływu szeregu lat i niesprzyjających warunków w Stolicy Podhala zachowało się sporo ciekawych elementów wystrojów ceramicznych. Przede wszystkim w prywatnych kamienicach, ale także w kilku budynkach użyteczności publicznej. Swoisty przewodnik po tych miejscach stanowił trzecią odsłonę piątkowego spotkania.
Spacer ulicami miasta autorka rozpoczęła od Bursy Gimnazjalnej, w której odbywają się wykłady i gdzie uczestnicy wykładu mogli namacalnie przekonać się o ich wyjątkowej urodzie ale i praktycznym zastosowaniu. Kolejnym obiektem było sąsiadujące z Bursa Liceum Goszczyńskiego, gdzie na korytarzach i klatce schodowej można odnaleźć pikaną ceramikę podłogową. Spacer po kamieniczkach nowotarskich kontynuowany był w okolicach Rynku. Pięknie zachowaną ceramikę można oglądać m.in. w kamienicy pod Świętą Jadwigą, w budynku przy ul. Szaflarskiej 4, Kościelnej 20 czy też w kamienicy przy ul. Sokoła 10. Wspaniałe płytki i mozaika przetrwała także w dawnej Willi Kabłaka przy ul. Szaflarskiej, gdzie dziś mieści się przedszkole. Równie interesująco przedstawia się posadzka na stacji kolejowej w Nowym Targ czy tzw. bramówki w kilku kamienicach w rynku.
Nie mogło także zabraknąć przykładów różnokolorowego lastriko, które nie jest produktem PRL-u, ale jego „rodowód” sięga przełomu lat 20/30-ych XX wieku. Podczas swojego wykładu autorka zwróciła również uwagę na niezwykłej urody kręcone klatki schodowe, które są bardzo charakterystyczne dla budownictwa w Nowym Targu i zupełnie odbiegają od tych jakie można oglądach choćby w krakowskich kamienicach.
Organizatorem comiesięcznych otwartych wykładów z cyklu „Wieczorne spotkania w Bursie Gimnazjalnej z historią, kultura i tradycją w tle” jest Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu oraz Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej im. dra Jana Bednarskiego, przy wsparciu finansowym Urzędu Miasta Nowego Targu. Cykl spotkań odbywa się w ramach przypadających w tym roku obchodów 670-lecia lokacji Królewskiego Wolnego Miasta Nowego Targu.
Dr Agnieszka Partridge, dziennikarka, publicystka, redaktor krakowskiego Ośrodka TVP, autorka telewizyjnych programów dokumentalnych o tematyce historycznej oraz artykułów popularnonaukowych i naukowych poświęconych kulturze i sztuce publikowanych m. in. w: „Przekroju”, „Domu i Wnętrzu”, „Filmie”, „Spotkaniach z Zabytkami”, „Gazecie Antykwarycznej”, „Krakowie” „Dzienniku Polskim”, „Art & Business”. Z wykształcenia filolog, historyk sztuki-muzeolog. Jest autorką albumowej monografii „Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914-1918 w Małopolsce” i książki poświęconej historii wsi małopolskiej w wieku XX „Pleśna jakiej już nie ma”. Jako ekspert d/s cmentarzy z I wojny światowej uczestniczyła w pracach zespołu wytyczającego małopolski odcinek „Szlaku Frontu Wschodniego”. Od kilku lat realizuje autorski projekt opisania i dokumentowania krakowskich zabytkowych posadzek i okładzin ceramicznych „Niechciane piękno”. W roku 2015 obroniła na Politechnice Krakowskiej doktorat pt. „Europejska ceramika artystyczna w budownictwie z lat 1840-1939 i jej przykłady w obiektach architektury Krakowa. Problemy ochrony.”
źródło: PTH o/Nowy Targ
