Oszustwa względem seniorów (art. sponsorowany)

W 2020 roku 5289 starszych osób straciło w wyniku przestępstw popełnionych na tzw. „legendę” ok. 85 950 026 złotych – wynika z danych przekazanych Polskiej Agencji Prasowej przez policję. Odnotowano ponad 4 tysiące tego typu przestępstw. Problem może być poważniejszy, bo takie przestępstwa nie zawsze są zgłaszane.

Najczęstszymi oszustwami są metody na tzw. „wnuczka” oraz „na policjanta”. Zdarza się też, że oszuści bazują na niewiedzy np. dotyczącej przepisów unijnych i próbują to wykorzystać wmawiając, że np. dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej w mieszkaniu zostanie wykonany remont instalacji wodociągowej, czy gazowej. To pretekst aby dostać się do mieszkania. Po wejściu do środka oszuści próbują odwrócić uwagę i w tym czasie niepostrzeżenie zajrzeć do szafki w poszukiwaniu pieniędzy, biżuterii czy innych wartościowych przedmiotów.

Metoda „na wnuczka” bazuje na więziach rodzinnych i naturalnej potrzebie pomocy bliskim w nagłej potrzebie. Sprawcy w rozmowie wstępnej są w stanie zorientować się, czy osoba z którą rozmawiają może stać się ich „ofiarą”, czy też nie. Istotą tego oszustwa jest wytworzenie u seniora poczucia, że powinien pomóc swojemu wnukowi czy wnuczce za wszelką cenę i jak najszybciej. Odczucia te są dużo mocniejsze niż racjonalne myśli ostrzegające przed niebezpieczeństwem. W przypadku innych scenariuszy, przestępcy wcielają się w role pracownika OPS-u, ZUSu, wodociągów, ochrony środowiska, izby skarbowej itp. Z racji otrzymywanych różnych świadczeń, np. z ZUS lub OPS, sprawcy wykorzystują cynicznie potrzeby finansowe swoich potencjalnych „ofiar”. Seniorzy np. słysząc o możliwości uzyskania większych zasiłków, czy bezzwrotnych pomocy finansowych, bardzo często wykazują duże zainteresowanie, wchodząc w interakcję i przekazując pieniądze lub dokonując „brakującej wpłaty” w zamian za oferowane korzyści, np. waloryzację emerytury, przyłączenie instalacji gazowej, fotowoltaicznej, wymianę pieca.

W metodzie „na policjanta” oszuści zwykle twierdzą, że chcą pomóc przy likwidacji szkód związanych np. z wypadkiem drogowym, którego w rzeczywistości nigdy nie było, proszą o pomoc dla oficera CBŚ lub w prowadzonym dochodzeniu. Jest w tej metodzie wykorzystywany element zaskoczenia i zaufania do instytucji policji. Osoby w podeszłym wieku – chcąc być pomocne - wdają się w rozmowę i podają dane lub wykonują czynności oczekiwane przez udających kogoś innego przestępców, co prowadzi do utraty pieniędzy.

Jak zapobiegać oszustwom osób starszych?
Warto podczas rozmów i spotkań z osobami starszymi uczulać ich na zwiększoną podejrzliwość co do niespodziewanych telefonów, czy też osób, które podają się za znajomego lub przyjaciela wnuczka, bądź pracownika instytucji pomocowej, policji itp. Jednocześnie utrwalać przekonanie u seniora, że w takiej sytuacji może i powinien zawsze nawiązać kontakt z rodziną, aby potwierdzić autentyczność rozmówcy i sytuacji. Że zostanie to przyjęte ze zrozumieniem i otwartością przez bliskich, którzy – jeśli będzie trzeba – też włączą się do pomocy.

Warto seniorom powtarzać, że nikt z instytucji pomocowych, czy z policji, nigdy nie żąda jakichkolwiek pieniędzy lub kosztowności w ramach wykonywanych czynności. Także nie prosi o podanie danych osobowych lub bankowych za pośrednictwem telefonu, komunikatora lub maila. Takie zachowanie powinno wzbudzić podejrzliwość i decyzję o zweryfikowaniu rozmówcy i sytuacji. Uczulajmy osoby starsze, aby po otrzymaniu takiego telefonu przerwały rozmowę lub poprosiły o czas do namysłu, w którym skontaktują się z rodziną lub policją. Warto na tę okoliczność zostawić seniorom w widocznym miejscu numery telefonów do bliskich i na policję, zachęcając do korzystania z nich. Doskonale byłoby, żeby takie sytuacje z seniorem wprost co jakiś czas przećwiczyć i spokojnie omówić, chwaląc wybór poprawnych, bezpiecznych rozwiązań. Równolegle należy też poinformować rodzinę o ustaleniach z seniorem i przekazać, żeby się nikt nie dziwił i jak ma zareagować, jeśli nasz dziadek czy babcia zadzwonią z takim pytaniem lub informacją.

Kiedy już okaże się, że osoba nam bliska padła ofiarą oszustwa lub jest podejrzenie, że sytuacja może do tego prowadzić, to uspokójmy naszych dziadków i niezwłocznie sami powiadommy jednostkę policji o takim fakcie lub podejrzeniu próby popełnienia przestępstwa. Pozwoli to niejednokrotnie na uchronienie naszych seniorów od utraty dorobku życia oraz zatrzymanie sprawców przestępstwa.

Policyjne porady dla seniorów, aby nie stać się ofiarą przestępstwa lub wykroczenia:

• bez zbędnej potrzeby nie noś dużej kwoty pieniędzy przy sobie,
• po wypłacie większej kwoty z bankomatu lub po dokonaniu transakcji bankowej warto poprosić zaufaną osobę o odprowadzenie do domu,
• bezwzględnie trzeba znać na pamięć swój numer PIN do karty bankomatowej. Nigdy nie zapisuj tego numeru na karteczce, przechowywanej obok karty,
• nikomu, pod żadnym pozorem, nie podawaj loginu i hasła do swojego konta bankowego, 
• nie pożyczaj pieniędzy osobom, które znane są tylko z widzenia lub deklarują, że chcą przekazać gotówkę twoim bliskim,
• tam, gdzie panuje tłok, w tramwaju, autobusie, w markecie, na targu - zapiętą torbę trzymaj zawsze przed sobą,
• przebywając w szpitalu - wartościowe rzeczy warto daj do depozytu,
• będąc u fryzjera, w parku, na cmentarzu, w sklepie - nie zostawiaj toreb lub siatek, w których są pieniądze i dokumenty bez nadzoru, nawet na chwilę,
• wychodząc na zakupy warto mieć przygotowane drobne pieniądze, tak aby nie wyjmować za każdym razem portfela,
• nie wpuszczaj do mieszkania nieznajomych,
• nie przechowuj w domu dużej ilości gotówki, ani nie informuj nikogo obcego o ilości pieniędzy, które masz w domu lub przechowujesz na koncie,
• nie otwieraj drzwi, gdy tylko usłyszysz dzwonek. Najpierw sprawdź, kto stoi za drzwiami. Jeżeli nie znasz tej osoby - rozmawiaj przez zamknięte drzwi. Pracownicy urzędów zwykle telefonicznie zapowiadają swoją wizytę, a inkasenci mogą wystawione rachunki za światło i gaz zostawić w skrzynce pocztowej, nie wchodząc do domu,
• warto utrzymywać więzi z sąsiadami - mogą służyć pomocą w trudnej sytuacji,
• zamykaj na zamek drzwi wejściowe po przyjściu do domu,
• wychodząc z domu po zmroku warto zabierać ze sobą osobę towarzyszącą,
• omijaj tereny źle lub wcale nieoświetlone, szczególnie niebezpiecznymi miejscami są obrzeża miast, na których nie ma zabudowań.

Senior na zakupach lub pokazie
Starsze osoby często są zapraszane na bezpłatne badania, pokazy naczyń, materacy, sprzętu paramedycznego lub też na warsztaty kulinarne, czy proszone o zgłoszenie się po odbiór wylosowanej nagrody lub voucheru. Okazuje się, że w rzeczywistości są to spotkania sprzedażowe różnych produktów i to w cenach wielokrotnie przekraczających ich rynkową wartość. Nieuczciwi sprzedawcy, wykorzystując niewiedzę starszych osób, nie informują zwykle w takich sytuacjach o prawie konsumenta do odstąpienia od zawartej umowy i nie przekazują formularza koniecznego do zwrotu towaru.
Sprzedawcy korzystają powszechnie z różnego rodzaju technik, aby zmanipulować osoby starsze i skłonić je do zakupu oferowanych produktów. Za sprawą tych sztuczek seniorzy często dają się nakłonić do zakupu niekiedy zupełnie niepotrzebnych produktów, z czego zdają sobie sprawę dopiero po dokonaniu transakcji.

Osoby starsze powinny pamiętać przede wszystkim o poniższych zasadach:

• Podejmuj ostateczną decyzję po sprawdzeniu towaru i porównaniu cen, np. w internecie lub w sklepie. Jeżeli towar jest dostępny dziś, będzie dostępny także jutro. Zawsze możesz poprosić o wizytówkę sprzedawcy, żeby móc zamówić towar, jeśli sprawę przemyślisz i się zdecydujesz.
• Ustal czy cel spotkania (np. wykładu, prezentacji, badania) obejmuje też sprzedaż towarów lub usług. Można o to zapytać osobę telefonującą z zaproszeniem, albo skontaktować się z instytucją kierującą zaproszenie pisemne.
• Uważaj na „darmowe” prezenty – np. darmowa wycieczka może być połączona z kilkugodzinną sprzedażą kosztownych produktów, a prezent najczęściej jest pretekstem do spowodowania u Ciebie chęci zakupu innej rzeczy.
• Nie podejmuj decyzji pod wpływem impulsu. Dać sobie więcej czasu na zastanowienie i skonsultuj się z rodziną lub kimś bliskim. Presja czasu to zwykle zły doradca.
• Nie zaciągaj kredytu, jeśli nie stać Cię na prezentowany towar. To może być początek problemów finansowych.
• Jako konsument masz prawo odstąpić od umowy kupna zawartej poza siedzibą firmy w ciągu 14 dni, wystarczy wysłać oświadczenie pocztą. Poproś sprzedawcę o druk takiego oświadczenia.
• Jeżeli sprzedawca nie udzieli informacji o prawie do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od zakupu na pokazie - prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu powyższego terminu.
• W sytuacji pytań, wątpliwości lub problemów zawsze masz możliwość skorzystania z bezpłatnej pomocy Rzecznika Praw Konsumentów, który dyżuruje w Twoim urzędzie miasta lub starostwie powiatowym lub skorzystać z Infolinii Konsumenckiej pod nr telefonu 801 440 220 oraz 22 290 89 16.

Jeśli potrzebujesz bezpłatnej porady prawnej lub mediacji – taką pomoc uzyskasz w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego. Z nieodpłatnej pomocy skorzystać może każda osoba fizyczna, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku. Lokalizacja punktów na terenie Powiatu Tatrzańskiego:

I. Punkty nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzone przez Stowarzyszenie Sursum Corda – pomoc prawna świadczona przez adwokatów

KOŚCIELISKO (budynek Ośrodka Pomocy Społecznej, ul. Nędzy Kubińca 140), wtorek i piątek w godz. 11.00 – 15.00.

PORONIN (budynek Ośrodka Pomocy Społecznej, ul. Józefa Piłsudskiego 15), poniedziałek, środa i czwartek w godz. 8:00 – 12:00.

II. Pozostałe punkty nieodpłatnej pomocy prawnej – pomoc prawna świadczona przez adwokatów i radców prawnych

ZAKOPANE (Starostwo Powiatowe, Pawilon C), od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 13.00.

III. Punkty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego prowadzone przez Stowarzyszenie Sursum Corda – poradnictwo obywatelskie świadczone przez adwokatów:

BUKOWINA TATRZAŃSKA (budynek Urzędu Gminy, ul. Długa 144), poniedziałek w godz. 13.00 – 17.00.

BUKOWINA TATRZAŃSKA (budynek Gminnej Biblioteki Publicznej, ul. Kościuszki 36), wtorek i środa w godz. 13:00 – 17:00.

BIAŁY DUNAJEC (budynek Urzędu Gminy), czwartek i piątek w godz. 8:00 – 12:00.

Harmonogram pracy punktów na terenie Powiatu Tatrzańskiego jest również dostępny na stronie internetowej Starostwa Powiatowego:
http://www.powiat.tatry.pl/index.php/urzad/pomoc-prawna

Praca punktów w czasie stanu epidemii wywołanego koronawirusem

W związku z wprowadzeniem w Polsce stanu epidemii wywołanego koronawirusem, nieodpłatna pomoc prawna oraz nieodpłatne poradnictwo obywatelskie są udzielane wyłącznie za pomocą środków komunikacji na odległość. W przypadku powrotu do trybu stacjonarnej pracy punktów – stosowny komunikat zostanie umieszczony na stronie Starostwa Powiatowego w Zakopanem.

W czasie pracy punktów za pomocą środków komunikacji na odległość – w celu uzyskania pomocy w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należy jedynie dokonać wcześniejszej rejestracji – podając inicjały (pierwszą literę imienia i nazwiska) oraz numer telefonu, na który, o ustalonej podczas rejestracji godzinie, oddzwoni prawnik.

Rejestracji można dokonać:
- samodzielnie - online: poprzez stronę internetową https://np.ms.gov.pl/
- telefonicznie: 18 20 239 14 (od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 14.30)

W przypadku pytań prosimy o kontakt:
Starostwo Powiatowe w Zakopanem, tel. (18) 20 239 14, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 14.30.
Stowarzyszenie Sursum Corda, tel. (18) 44 11 994, od poniedziałku do piątku w godz. 8.00 – 16.00.

„Projekt finansowany z budżetu Państwa, realizowany przez Powiat Tatrzański”