"Każdy z nas w dzieciństwie marzył o podróżach w czasie. Niejednokrotnie w zabawach budowało się wehikuł czasu i uciekało się do innej rzeczywistość, bądź do innego kraju" - mówi Bartłomiej Kuraś. Z pochodzenia Waksmundzianin, wybrał życie w Warszawie. I tam odszukuje miejsca warte przypomnienia. Dziś zabiera nas do "Ursusa".
Często idziemy przed siebie nie spoglądając wokoło. Ciekaw jestem, ilu z was przechodziło obok tego budynku nie zdając sobie sprawy, że tam właśnie produkowane nie tylko specjalistyczne części mechaniczne do ciągników, lecz proste urządzenia codzienne jak chociażby by młotek.
Same odlewnie żelaza projektował Kazimierz Gierdziejewski, tak właśnie to jego ulicą pędzicie na bazarek w Ursusie. Oryginalne piece, suwnice, hartownia, windy i w końcu cała hala w której pracowały pokolenia mieszkańców naszej dzielnicy. Dzięki uprzejmości właścicieli firmy ASmet, Pani Magdalenie Sajnaga - Orlinskiej i jej ojcu Panu Andrzejowi Sajnadze miałem możliwości wejścia z kamerą do tego miejsca. Ludzi niezwykle życzliwi, zatroszczyli się również o przewodników. Po hali, co będzie można zobaczyć w filmie oprowadzały mnie dwie chodzące encyklopedie, które historię tego miejsca mają w jednym palcu. Serdecznie dziękuję Pani Zofii Gościckiej oraz Panu Jerzemu Dobrzyńskiemu.
W dwudziestoleciu międzywojennym wzniesiono pierwsze hale fabryczne. Zakład podzielony został na dwie części: fabrykę metalurgiczną (po stronie zachodniej) oraz fabrykę samochodów (po stronie wschodniej). Zabudowa części zachodniej początkowo obejmowała halę odlewni żelaza (nr 2), a także magazyn (nr 3), odlewnię metali półszlachetnych (brązu) (nr 4), portiernię (nr 5), domy mieszkalne (nr 1 i 6), budynek centrali siły napędowej (nr 12) oraz składy (nr 14). Dominującym elementem zabudowy fabryki metalurgicznej była hala odlewni żelaza, przy której znajdowały się biura fabryczne, szatnie, umywalnie robotnicze, składy modeli i pomieszczenia pomocnicze. W procesie projektowania odlewni uczestniczył jeden z najwybitniejszych polskich i europejskich specjalistów odlewnictwa Kazimierz Gierdziejewski, od 1921 r. zatrudniony w zakładach „Ursus”. Od lat trzydziestych fabryka stała się częścią Państwowych Zakładów Inżynierii. Najprawdopodobniej w tym czasie we wschodniej części posesji wzniesiono budynek modelarni, związanej z działalnością Biura Studiów Państwowych Zakładów Inżynierii, projektującej polskie modele pojazdów i silników oraz odlewni aluminium.
Bartłomiej Kuraś
