NOWY TARG. Pojawiły się dwie propozycje nowej lokalizacji Pomnika Bohaterów Września. Zgłosiły je dwie grupy nowotarżan reprezentujące środowiska dbające o tradycje historyczne naszego regionu. Niestety, chlubny cel jakim jest ochrona pomnika może stać się źródłem kolejnego sporu i tak już bardzo skonfliktowanego grona.
Chodzi o postawiony w 1969 roku w Kotlinie, obok istniejącego tu wtedy Domu Dziecka - pomnik z granitowych głazów. Pomysłodawcą i twórcą pomnika był ówczesny dyrektor placówki Józef Różański. Pierwotnie na obelisku widniał napis "Bohaterom Września 1939". W 1999 roku napis skuto i zastąpiono go marmurową tablicą z wyrytym tekstem "Pamięci Żołnierzy Września 1939 r. - w 60. rocznicę Miasto Nowy Targ". Zmiana dokonana przez Urząd Miasta nie spodobała się twórcom obelisku i części kombatantów. Do dziś z goryczą mówią o sprofanowaniu pomnika. 
W Kotlinie, mimo iż zmieniali się gospodarze obiektu i przeznaczenie budynków, a potem nawet stały puste - przez długie lata odbywały się uroczystości związane z obchodami rocznicy wybuchu II wojny światowej. Gdy ponad dekadę temu Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny z siedzibą w Krakowie przejęła nieruchomość - zaczęto żartować, że pomnik został zaaresztowany, bowiem teren ogrodzono uniemożliwiając organizowanie tam uroczystości wrześniowych.
Miejskie obchody 1 września od kilku lat celebrowane są na Placu Kombatantów, gdzie znajduje się ściana poświęcona Ofiarom Terroru Hitlerowskiego i Stalinowskiego.
Nie zapomniano jednak o Pomniku Bohaterów Września. Przez kilku lat Jadwiga Nieckarz, obecnie liderka Nowotarskiej Grupy Mieszkańców "Pamięć" upominała się u władz Miasta o przeniesienie obelisku w miejsce dostępne dla nowotarżan. W tym roku z podobnym apelem wystąpił Maciej Downar Zapolski, reprezentujący rodziny AK. Obecny burmistrz obiecał, że sprawą się zajmie.
Nowotarska Grupa Mieszkańców "Pamięć" przesłała do radnych list, w którym czytamy: "Grupa Mieszkańców kilkakrotnie zwracała się ustnie do władz miasta Nowego Targu poprzedniej jak i obecnej kadencji z prośbą o przeniesienie zapomnianego Pomnika Bohaterów Września 1939 w godne miejsce. Z taką samą prośbą zwracał się inicjator budowy pomnika jak również jego wieloletni opiekun Pan Józef Różański. Także Pan Radny dzielnicy Kowaniec Jan Łapa zwracał się o godne miejsce dla Pomnika. Dlatego cieszy nas, że zdecydowaliście się Państwo zainteresować powyższą sprawą i sprawić, że zapomniany Pomnik znajdzie godne, widoczne i dostępne miejsce na mapie Nowego Targu.
Jeżeli możemy proponować to takim miejscem jest Plac Kombatantów, gdzie znajduje się ściana poświęcona Ofiarom Terroru Hitlerowskiego i Stalinowskiego. Byłoby to miejsce gdzie odbywałyby się uroczystości poświęcone II wojnie światowej. Pomnik ten był dziełem Pana Józefa Różańskiego. To On był inicjatorem i przez wiele lat jego opiekunem, to On na Pomniku wygrawerował napis "BOHATEROM WRZEŚNIA 1939". Proponujemy aby powrócić do pierwotnego napisu.
Chcielibyśmy w tym piśmie poruszyć jeszcze kilka bardzo pilnych i istotnych spraw. Na Cmentarzu Komunalnym w Nowym Targu znajduje się również Pomnik Ofiar Faszyzmu. Jest on również skandalicznie od wielu lat zaniedbany. Zaniedbane są również inne Pomniki upamiętniające wydarzenia historyczne.
Na naszym Cmentarzu pochowanych jest wiele osób godnych upamiętnienia, ludzi kultury, nauki, społeczników, sportowców, walczących w obronie Polski na wszystkich frontach świata. Dobrze by było gdyby powstała księga pamięci o tych ludziach, ponieważ odchodzą również Ci którzy mogli by coś o tych ludziach opowiedzieć. A na ich grobach zostają często pochowane już następne pokolenia.
Rondo im. Rotmistrza Witolda Pileckiego od początku swego istnienia jest najbardziej zaniedbanym rondem. Zwracamy uwagę, że położone jest ono na jednej z ruchliwszych tras, chodzi tam młodzież do szkół, jeżdżą turyści. Nie jest ono pozytywną wizytówką naszego miasta jak również nie okazuje pozytywnego stosunku do jego patrona. Wielkiego przecież Narodowego Bohatera.
Z powyższymi sprawami zwracaliśmy się kilkakrotnie do władz naszego miasta niestety nie spotkaliśmy się z przychylnością, mamy nadzieję, że z szacunku do naszej historii pochylicie się Państwo nad przedstawionymi przez nas sprawami i pomożecie je załatwić."
Inną propozycję ma środowisko reprezentowane przez Tadeusza Morawę i Macieja Downara Zapolskiego. Ich zdaniem pomnik powinien stanąć obok Kopca Wolności.
Tadeusz Morawa pisemnie tak argumentuje tę propozycję:
W 1910 r. w 500 rocznicę Bitwy Pod Grunwaldem (władze austrijackie nie przeszkadzały) został wzniesiony Kopiec wysiłkiem całego społeczeństwa nowotarskiego. Początkowo przyjął nazwę Kopiec Grunwaldzki. W roku 1928 w 10. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę zmieniono nazwę na Kopiec Wolności. Nastąpiło wtedy uroczyste poświęcenie i wmurowanie aktów erekcyjnych, razem z przywiezioną ziemią ze wszystkich pól bitewnych polskiego oręża. Tam to przed II Wojną Światową odbywały się uroczystości patriotyczne łącznie z 11 Listopada i świętem 3 Maja.
W roku 1972 ówczesne władze komunistyczne zniszczyły pamiątkę dziedzictwa narodowego, zginęły bezpowrotnie akty erekcyjne, ale pozostała rozsypana ziemia, czyli to miejsce jest już uświęcone. Staraniem nowotarżan powołano Komitet Odbudowy Kopca Wolności, który składał się z 59 osób, a podpisy poparcia do władz złożyło ponad 650 osób. Postanowiono odbudować Kopiec Wolności i 3 maja 1991 r odbyła się pamiętna msza św. na Rynku Nowotarskim, potem uroczystość przeniosła się do Parku Miejskiego, gdzie nastąpiło uroczyste poświęcenie przez Proboszczów obu parafii i wmurowanie na nowo aktów erekcyjnych z wpisami Burmistrza Józefa Ramsa i pułk. Włodzimierza Budarkiewicza z-cy dowódcy 1 PSP AK, przyjaciela rotmistrza Witolda Pileckiego, jedynego kawalera Virtuti Militari za wrzesień 1939r., mieszkańca Nowego Targu. Złożono też ziemię przywiezioną z USA z miejsca gdzie zginął gen. Kazimierz Pułaski z Sawanah w stanie Giorgia oraz z Katynia. Było to duże wydarzenie, odbiło się szerokim echem nawet poza granicami Polski. Dysponuję całym materiałem już historycznym dotyczącym tego wydarzenia.
Ze względu na to, że miejsce jest uświęcone myślę, że lokalizacja Pomnika Września obok Kopca Wolności to pomysł bardzo dobry zważając, że jest to miejsce Dziedzictwa Narodowego."
Spotkanie z radnymi
Przedstawicielu obu środowisk zaproszono na posiedzenie Komisji Oświaty i Kultury. Dyskusja bardzo szybko przerodziła się w kłótnię, wzajemne podważanie kompetencji, zarzucanie sobie kłamstwa, hipokryzji, złych intencji, licytowanie co kto zrobił dobrego dla edukacji historycznej młodego pokolenia, kto dba o zabytki, a kto pamięta o bohaterach. No i którzy bohaterowie są ważniejsi.
W chwilach gdy próbowano wracać do właściwego tematu spotkania padły dodatkowe argumenty. Jak mówił Maciej Downar "Kopiec Wolności jest właściwym miejscem na Pomnik Bohaterów Września, ponieważ życie sportowe miasta skupia się przy hali lodowej". - Nie wiem czy to taka teraz moda, ale chodzą na mecze młodzi ludzie w koszulkach patriotycznych. To może i złożą kwiaty pod pomnikiem, mogą nawet pokrzyczeć. Kopiec jest godnym miejscem, które podniesie prestiż miasta - dodał.
- Na Placu Kombatantów od kilku lat odbywają się uroczystości 1 września, więc nic by się nie zmieniło - zauważyła przedstawicielka grupy "Pamięć". - Ten plac jest w centrum miasta, blisko kilku szkół. Poza tym lodowisko ma być przeniesione w inne miejsce, więc i kibiców nie będzie. A i ludziom raczej tam "nie po drodze". Tamtędy chodzą ludzie albo na cmentarz albo na Grel. Sam kopiec i teren wokół niego jest zaniedbany, trzeba najpierw o niego zadbać - mówiła Jadwiga Nieckarz.
- A ten pomnik-tablica koło kina to jest farsa. Napis trzeba zmienić, bo jest niezgodny z prawdą historyczną - protestował Tadeusz Morawa.
- Trzeba najpierw pomnik odzyskać. Na razie go nie mamy, a państwo się kłócicie gdzie po postawić - zauważył przewodniczący Rady Miasta Andrzej Rajski
- Myśmy już pismo wysłali do właściciela terenu gdzie jest pomnik, czyli do Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny i wskazaliśmy lokalizację, że będzie to Kopiec Wolności. I mamy wstępną zgodę właściciela terenu na zabranie Pomnika Bohaterów Września - oświadczył Downar Zapolski.
Zaoponował Marcin Kudasik. - Bulwersuje mnie to, że państwo sami, bez konsultacji z nami piszecie pisma, prowadzicie rozmowy i ustalacie gdzie ma stać pomnik. Decyzje o lokalizacji pomników należą do Rady Miasta. To są kompetencje rady, a nie jakiejś organizacji - mówił radny. - Najpierw go odzyskajmy, odremontujmy, a potem na spokojnie zdecydujemy gdzie go postawimy - podsumował.
Sabina Palka zdj. Michał Adamowski
Przypominam o temacie artykułu. Moderator.