"Nie wszystkim zapewne wiadomo, że podhalańska wieś Suche pierwotnie Jastrzębiec, dokładnie 25 kwietnia R.P. 2020 roku obchodzi godny jubileusz 400-lecia swego istnienia" - przypomina prezes miejscowego Oddziału Związku Podhalan Stanisław Staszel.
Oto przesłana nam jego relacja: 
Przywilej lokacyjny datowany na 25 kwietnia 1620 roku został podpisany na zamku krakowskim dzień później przez posesora ziem krakowskich i starostę nowotarskiego Stanisława Witowskiego herbu szlacheckiego Jastrzębiec i głosił, iż
"…za wiadomością i dołożeniem się Króla Jegomości Pana mego miłościwego, tudzież i za przywilejem Jego Królewskiej Mości mnie na to osobliwie danym, pozwalam urodzonemu Panu Wiktorzynowi Zdanowskiemu i Annie Dziechtarzkiej, małżonkom, na grunciech pustych starostwa tego nowotarskiego wsi dwie, albo tak wiele, ile ich być może z nowego korzenia osadzić, które to grunty na te nowe osady tak się opisują: Począć się mają od Pańskiej wsi dawno osadzonej, a ściągać się mają aż do Tatr z drugą stroną po rzekę nazwaną Ustup, z trzeciej strony do gruntów wsi Ratułowa, z czwartej strony do gruntów wsi Skrzypna, a z piątej strony do Białego Dunajca, … .
Daję tedy zupełną moc przerzeczonemu panu Zdanowskiemu i małżonce jego puszcze, lasy, bory, w miejscach wyżej oznaczonych cerklować, wsi, młyny, piły, rudy, huty. karczmy, budować, do czego mają mieć wolne rzeki, potoki, w okręgu im opisanym. A iż koszt niemały i pracę na to nałożyć trzeba, naznaczam onym i ich potomkom za osadę 2 wsi, które mają być nazwane Zubów i Jastrzębiec, łanów frankońskich w liczbie czterdzieści i pięć, … .
Te wsi wyżej mianowane mają być prawa wałaskiego, takiego, jakiego tam insze wsi starostwa tamtego zażywają… "
Wskazany przywilej lokacyjny został zatwierdzony przez króla Zygmunta III w dniu 2 lutego 1623 roku w Warszawie.
Na przestrzeni 400 lat wieś powoli rozwijała wzdłuż głębokiej doliny Suchego Potoku, który jest lewym dopływem rzeki Biały Dunajec.
Pierwotna nazwa miejscowości - Jastrzębiec, pochodząca od herbu zasadźcy zatarła się bardzo szybko. W jej miejsce pojawiła się nazwa Suche mająca rodowód ludowy - wywodzi się od nazwy potoku przepływającego dołem wsi, który najprawdopodobniej często wysychał.
Jak przekazał nam Prezes Związku Podhalan w Suchem a zarazem Kierownik Zespołów Góralskich "Harnasie" i "Małe Harnasie" z Suchego w bieżącym roku - 1 lutego w Suchem odbyła się promocja Filmu, płyty CD z góralskimi nagraniami i Publikacji powstałej w ramach projektu pn. "Kultura, tradycja i folklor Skalnego Podhala". Zrealizował go Podhalański Zespół Góralski "Harnasie" z Suchego, który jest najdłużej działającym zespołem regionalnym w Gminie Poronin i jednym z najstarszych zespołów na Podhalu, bo jego historia sięga 1958 roku.
W albumie bogato ilustrowanym archiwalnymi i współczesnymi fotografiami, znajdują się informacje na temat historii wsi począwszy od lokacji w 1620 roku, a także zespołu i suchowiańskiego Związku Podhalan. Film w całości poświęcony jest pasterstwu, był nagrywany na Polanie Kalatówki w Tatrach, na której zachował się dawny szałas. Teraz wypasać tu przychodzi baca Andrzej Staszel Furtek z Suchego, który opowiada w nim o rodzinnych tradycjach pasterskich. Gościnnie występujący Jan Karpiel "Bułecka" opowiada o instrumentach pasterskich, zaś członkowie Zespołu "Harnasie" prezentują tańce i śpiewają góralskie śpiewki które głębokim echem odbijają się od skał.
Do projektu zostali też zaproszeni artyści i twórcy związani z Suchem. Wśród nich jest poetka Wanda Szado-Kudasikowa, która kojarzona jest głownie z Nowym Targiem, ale jej mama pochodziła z Suchego. Jak twierdzi poetka najważniejsze wartości wyniosła z babcinej izby w której spędziła część okupacji, bo ojciec przebywał w obozie w Dachau. "Suche to też moja wieś - tu spędziłam najpiękniejsze lata życia. Stąd moje ukochanie gór, gwary, muzyki i śpiewu".
W projekcie uczestniczyli też artysta plastyk Stanisław Stoch, znany rysownik Janusz Tycner i ceniony artysta lutnik Andrzej Kalata.
opr.s/ zdj. Piotr Korczak
