16.05.2021, 15:32 | czytano: 9518

Ocalanie od zapomnienia nowotarskiego kirkutu (zdjęcia)

zdj. Michał Adamowski

NOWY TARG. Porządkowanie cmentarza żydowskiego odbyło się w ramach projektu "Ludzie, nie liczby", realizowanego na Podhalu przez olimpijczyka Dariusza Popielę. Mimo niesprzyjających warunków około 50 osób pracowało - jak sami podkreślali - dla tych, o których nie ma kto pamiętać.

- Przybyły osoby z różnych stron Podhala i Polski. Z Nowego Targu, Czerwiennego, Jabłonki, Waksmundu, Czarnego Dunajca, Zakopanego, Jasła, Krakowa, Nowego Sącza, a nawet Warszawy. Ludzie różnych profesji zainteresowań, jak choćby pilot, harcerze, doktorzy, radne miasta Nowy Targ, nauczyciele, studenci, przewodnicy tatrzańscy i turystyczni, młodzież, dzieci, rodziny - wymienia Dariusz Popiela. Porządki są jednym z etapów projektu realizowanego przez niego projektu "Ludzie, nie liczby".

Jak wyjaśnia chodzi o ideę imiennego upamiętnienia ofiar zagłady. - Po Żydach miał nie pozostać żaden ślad. Tymczasem my chcemy pokazać, że nazistom się to nie udało, bo chcemy pamiętać, a osoby które miały być zapomniane będą upamiętnione. Dotychczas z imienia i nazwiska upamiętniliśmy już ponad 2,5 tysiąca ofiar. Na naszych pomnikach upamiętniamy całe społeczności wymordowane przez nazistów. W Czarnym Dunajcu były to 494 ofiary z 13 miejscowości Podhala, w Krościenku 256, w Grybowie 1774 ofiary. Jak wiemy żydowscy nowotarżanie stanowili przed wojną 17% mieszkańców. Na naszym pomniku, który powstanie na cmentarzu przy ulicy Jana Pawła II upamiętnimy ponad dwa tysiące ofiar. Jest to wielkie wyzwanie i wiele pracy w archiwach. Oprócz tego na terenie cmentarza zlokalizowaliśmy masowe groby, które dotąd nie zostały oznaczone, a spoczywają w nich setki ofiar. Tymczasem nie ma po tych grobach śladu - wyjaśnia sportowiec.

Na terenie cmentarza w Nowym Targu w latach 1942-1944 rozstrzelano ponad tysiąc osób. Jest to największe w regionie Podhala miejsce kaźni ofiar okupacji nazistowskiej. Na planowanym pomniku upamiętnione zostaną osoby zamordowane na cmentarzu oraz ci, którzy 30 sierpnia zostali w bydlęcych wagonach wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu.

- Symbolicznie przywrócimy ofiary w rodzinne strony, a nasza uroczystość planowana na jesień - będzie symbolicznym godnym pochówkiem, którego te ofiary nigdy nie miały - dodaje Popiela.

Zamysł imiennego upamiętnienia ponad dwóch tysięcy ofiar zagłady w Nowym Targu poprzez budowę pomników opiewa na ok. 110 tys. z. Dofinansowany zostanie w wyniku konkursu grantowego przez Forum for Dialogue w kwocie 15 tys zł oraz Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce - 8 tys zł. Całość zrealizuje Fundacja Centrum.

- Ten projekt to także współpraca z lokalnymi szkołami, wydarzenia kulturalne, wystawy, które mamy nadzieję zrealizujemy we współpracy z miastem i każdym kto tylko czuje potrzebę działania. Dzięki projektowi już na teren cmentarz wróciło kilkadziesiąt nagrobków, które znajdowały się w różnych miejscach miasta. Pragnę podziękować mieszkańcom, którzy skontaktowali się z nami i przekazali nam nagrobki - za współpracę i apelujemy do wszystkich, którzy być może wiedzą o losie nagrobków z cmentarza o kontakt i współpracę. Podczas kilku lat pracy na Podhalu jestem pełen podziwu i uznania dla lokalnych społeczności, z którymi współpracuję i dziękuję za ich zaangażowanie i zapraszam Nowotarżan do naszego projektu. A tym wszystkim, którzy mimo tak złych warunków byli z nami bardzo dziękuję, choć nie byli tam dla mnie tylko dla zmarłych - podsumowuje Dariusz Popiela i zapowiada kolejne porządki na lipiec.

por. s/ zdj. Michał Adamowski

pokaż wszystkie zdjęcia

Nowotarscy Żydzi wrócili

W Krościenku stanął pomnik zamordowanych Żydów

Zekher, czyli pamięć o żydowskich ofiarach II wojny światowej

Smok18.05.2021, 10:15

Wstyd panie darku! Wstyd!

Wyrocznia18.05.2021, 00:12

Jak widać po komentarzach szabes goje wiecznie żywi.

dr17.05.2021, 22:02

Ciekawe czy komentujący postawią wartę przy grobie radzieckich żołnierzy na Nowotarskim starym cmentarzu, żeby w dniu Wszystkich Świętych czasem ktoś znicza nie zapali. A jest ich tam sporo. Bo przecież to Ruski! Wróg nad wroga dla prawdziwych polaków patriotów.

kulfon17.05.2021, 21:23

&& mądry i skromny; zwykle tylko z nazwy,jak mówimy prawdę o Żydach to wielka obraza od razu jest to wrogość a nawet jest to schodzenie do poziomu ale jakiego? stajemy się natychmiast antysemitami i nie wiadomo jeszcze kim, jak nas Polaków szkaluje się, obraża, posądza o nie stworzone rzeczy,to większość wkłada głowę w piasek nic nie słyszy nic nie widzi i tu jest wg ciebie podnoszenie poziomu,pytam?,broń Boże aby się żydzi nie obrazili,jak mówimy prawdę to mówmy do końca,oczywiście umarłych nie ma się czego obawiać a całkiem byłoby inaczej jakby żyli ci nieskazitelni,na Ziemi nie odpowiedzieli za swoje czyny ale kiedyś przyjdzie im stanąć przed Stwórcą. Wszechmocnym

Burok17.05.2021, 20:49

@kulfon
Pragnę dla porządku przypomnieć iż komunistyczne kanalie pochodzenia żydowskiego przyszły razem z komunistyczną zarazą , natomiast zydzi pomordowani i pochowani na nowotarskim kirkucie , pomordowani przez niemców , w większości prawicowi , pewno sami tyś komunistycznych żydów chętnie odstrzelili . żyd żydowi nierówny i chyba pora żeby do ludzi to dotarło . Przypominam też iż była cała masa polskich renegatów wysługujących się bolszewikom , jak i cała masa biedoty żydowskiej widzącej w bolszewikach nadzieję . Takie były czasy i nikt tego nie zmieni , ale jeśli ktoś załatwił jakieś pieniądze i robi porządek , to chwała Mu za to , miasto zyska

mądry i skromny17.05.2021, 18:44

Jaga- dobrze to napisałaś- i chciało Ci się- dziękuje Ci w imieniu tych którym się już nie chce schodzić do poziomu Kulfona i jemu podobnych.

mądry i skromny17.05.2021, 18:39

Kulfon-nie bój się, tam są tylko martwi Żydzi- nic Ci nie zrobią- Ty mój bohaterze.

Jaga17.05.2021, 16:38

Piszecie o nienawiści, akcentujecie wrogie wypowiedzi i zachowania. Tak niektóre z nich były faktem, ludzie w moim wieku ,wiele z tych spraw pamiętają.Bolesne to wspomnienia.Ale zastanówcie się czy ta sama wrogość i uprzedzenia nie cechują waszych wypowiedzi? Czy w takim razie my jesteśmy lepsi? Czy wrogość do grobów i cmentarzy jest potrzebna? Ci ludzie są już przed Najwyższym Trybunałem, im groby nie są potrzebne.Zadbane groby są potrzebne nam, naszej pamięci, naszemu szacunkowi do siebie. Nienawiść ,wrogość niczego nam nie daje przeciwnie szkodzi, odbiera szacunek i poczucie godności. Bo są to niskie uczucia, prymitywne. Nie możesz mówić dobrze to nie mów nic ,ale nie powielaj nienawiści.

kulfon17.05.2021, 10:57

&& do tonieprzejdzie; Berek Joselewicz to jedyny z nielicznych Żyd w historii Polski który był patriotą.Jedyny ! Przypomnę,że temu Berkowi Joselewiczowi,gmina żydowska odmówiła pochowania na cmentarzu żydowskim,właśnie za to, że walczył z Niemcami ramię w ramię z Polakami.Dlaczego przemilcza się fakty o działalności tych starszych braci w wierze ? m.in. Maurycy Diamant, Julian Appel, Aleksander Förster, Grysza Zełkowicz, Szamaj Grajer, Leon (Lejb) Skosowski (?Lonek?), Abraham Gancwajch, Dawid Sternfeld, Kenigl, ?kapitan? Lontski, Ganzweich, Kuebler-Goldschlag, Paweł Włodawski, Hermanowski i żona jego Wanda Mostowicz, Lola Kochman, Zuzanna Gińczank, Wilson ps. Stekier, Stanisława Lepianka, Fijałkowski Władysław, Rajchman (?Romanowski?) itd.oraz tych oprawców z czasów stalinowsko - UBowskich,chodzi o sędziów ,prokuratorów oprawców ,morderców- m.in. Stanisław Radkiewicz, Roman Romkowski, Mieczysław Mietkowski,Morel, Jan Ptasiński, Konrad Świetlik, Jakub Berman, Julia Brystiger.Anatol Fejgin, Stanisław Łyszkowski, czy Marian Stróżyński,Józef Badecki, Marian Frenkiel, Władysław Garnowski, Leo Hochberg,Stefan Michnik, Teofil Karczmarz, Bronisław Ochnio,Stanisław Zarako-Zarakowski,Henryk Holder,Henryk Ligięza itd. Czyżby prawda była taka,że Polaków można oczerniać ,szkalować a o Żydach mówić pisać tylko w superlatywach bo inaczej możemy być posądzeni o antysemityzm?

pomyśl zanim coś chlapniesz17.05.2021, 09:07

Prawda historyczna jest taka ,ze całe lata Zakład Zieleni i Rekreacji opiekował się tym cmentarzem. Żydzi z Izraela przyjeżdżali do Nowego Targu i chwalili Polaków za pielęgnację cmentarza . Dziś robi się wielkie akcje i nagłaśnia to w mediach jakby to było najważniejsze . Chyba o to tylko dziś chodzi i nic poza tym . Cała prawda .

K.17.05.2021, 07:45

Skoro żydzi sami nie dbają, to naprawdę nie widzę poważnego powodu do takich akcji.
UBecy narodowości żydowskiej mordowali Polaków w katowniach w trakcie i po wojnie, dzisiaj m.in. szkalują Polskę w oczach opinii międzynarodowej, za szekle kupowane są artykuły i książki "wybitnych historyków" o udziale Polaków w mordowaniu żydów.. niebawem herr niemiec też stanie się ofiarą krwiożerczych polaczków z 39!!

do tonieprzejdzie16.05.2021, 22:38

Do Prawda historyczna. Dopisz jeszcze do swojego marnego wywodu że Hitler był żydem i będziesz miał już wszystko. Sami historycy wszędzie. W swoim wolnym czasie mogę sprzątać cmentarze jakie będę chciał a się będziesz naciągał przed monitorem. Dziękuję ,dobranoc

Wyrocznia16.05.2021, 22:28

Żydzi od wieków na każdym kroku nas Polaków gnębią, a my im jeszcze groby czyścimy.

Obserwator16.05.2021, 22:13

Ah! Serce się raduje widząc jak obywatele polin dbają o wieczny spokój naszych starszych braci w wierze.

Prawda historyczna16.05.2021, 22:00

do tonieprzejdzie , to Ty sie ogarnij i chociaż spróbuj ogarnąć rzeczywistość . Po pierwsze : mordu na Żydach dokonali ....Niemcy , a nie jacyś tam nazisci. Po drugie Żydzi pomordowani w Nowym Targu jak również w innych regionach II RP nie walczyli z Niemcami ! Oni wręcz witali wkraczające oddziały wermachtu Czy o tym Sz.Pan nie wie? I niech Sz.Pan nie próbuje porównywać polskich żołnierzy z Żydami , gdzie jedni przelewali krew walcząc z Niemcami , a drudzy , po prostu zle obstawili.ps. inicjatywa , by upamiętnić ofiarę zbrodni niemieckiej , bolszewickiej , czy każdej innej jest godna szacunku.

czerwony16.05.2021, 21:28

Stawiamy pomniki pomordowanym Żydom no i dobrze,porządkujemy i sprzątamy kirkuty też dobrze,jest to chwalebne ale kiedy żydzi postawią pomniki nam Polakom pomordowanym w katowniach UBeckich przez swoich ,,braci" ? z pewnością to pozostanie tylko pod znakiem zapytania a mnie określi się,że jestem antysemitą.Przytoczę jeszcze haniebne i bezczelne słowa które padły z ust Rabina ,, Goje rodzą się tylko po to, by nam służyć. Bez tego nie mieliby po co istnieć na tym świecie ? powiedział Josef podczas wystąpienia w synagodze.? Po co goje są tak naprawdę potrzebni? Będą pracować,będą orać, będą zbierać plony.My zaś będziemy tylko siedzieć i jeść jak panowie? podkreślił. Potem porównał nie-Żydów do zwierząt pociągowych.? Tak jak każda osoba goje muszą oczywiście umrzeć, ale Bóg daje im długowieczność? stwierdził 90-letni Owadia Josef. Dlaczego? ? Wyobraźcie sobie, że zdechł wam osioł. Stracilibyście w ten sposób pieniądze. To jest taki sam sługa. Właśnie dlatego goj otrzymuje długie życie. By dobrze pracować dla Żyda?.Pytam jak my Polacy mamy to odebrać?

nowotarżanka16.05.2021, 21:23

Bardzo dziękuję Panu Dariuszowi Popieli za tę inicjatywę! Dziękuję wszystkim, którzy poświęcli swój prywatny czas, żeby wziąć udział w tej akcji.

Czy się to komuś podoba czy nie przed II wojną światową społeczność żydowska w Nowym Targu była spora. W 1921 r. na 8.071 osób mieszkających w NT 1342 osoby (16,6%) to byli Żydzi. To prawda, że relacje nie były łatwe. Byli wśród nich i lekarze i prawnicy i nauczyciele, ale też rzemieślnicy, a nawet kuśnierze. Byli tacy, którzy łatwo się asymilowali i tacy, którzy asymilacji nie chcieli (chasydzi). To od nas zależy czy będziemy o nowotarskiej społeczności żydowskiej pamiętać jako o części naszej historii czy nie.

A teraz cytat z "Gazety Podhalańskiej" z 1920 r.:
"Zmarł Dr. Herman Schein, strata dla miasta Nowego Targu i dla całego Podhala nie do powetowania. Orawiak rodem żyd z wyznania był do swej ojczyzny i do naszego Podhala gorąco i głęboko przywiązany (...). To też pogrzeb jego, który odbył się w Nowym Targu 14go listopada zmienił się w wielką mainifestację wszystkich warstw ludności. Nad zwłokami tego wielkiego miłośnika ludu podhalańskiego i tego prawdziwego obywatela i ojca miasta przemawiali kolejno podeł burmistrz Rajski. Dr Uberall adwokat, Dr Kohn, a tłumy ludu szły za jego trumną". Herman Schein był honorowym obywatelem miasta Nowego Targu.

Pozdrawiam wszystkich tu komentyujących, choć z niektórymi w żaden sposób zgodzić się nie mogę.

pytam się16.05.2021, 19:43

czy Polacy to gorszy naród od żydowskiego,do pracy to my a do geszeftu to oni ,dokąd to nami będą się wysługiwać co nie łaska zadbać o swoje kirkuty? za pomoc ,ukrywanie żydów od niechybnej śmierci w czasie II Wojny Światowej odwdzięczają się nam szkalowaniem Polski i Polaków, ,,nie opluwajcie Polskiego Narodu , to my Polacy nie będziemy pisać, mówić o Was PRAWDY"

Salomon16.05.2021, 19:08

A to nie było jakoś tak że za dom na Nadwodniej miała być zapewniona opieka na kirkucie .

Smutna16.05.2021, 18:42

Podziwiam ludzi, którzy są zawsze gotowi do jakiejkolwiek pomocy. W moim przypadku zwykle kończy się na chęciach. Ale jest jeszcze gorszy typ ludzi, którzy nie mają ludzkiego serca. To krytykanci, im przeszkadza wszystko. Zapomnieli, że w tym miejscu zamordowane są niewinne dzieci, kobiety i mężczyźni, których pechem było to, że Hitler ich nie lubił. Nie zapominajmy, że to się może powtórzyć w każdej chwili. I tak twój brat, matka, dziecko czy żona może być ofiarą fanatyków, którzy uważają, że tylko świat z ich wizją ma prawo istnieć i tylko im podobni mogą żyć.

do tonieprzejdzie16.05.2021, 17:58

Do tonieprzejdzie.Chłopie ogarnij łeb. O co cię d... boli. Ludzie poświecili swój wolny czas bo mieli taką potrzebę. Ty pewnie z tych co mu nic nie pasuje ale jednocześnie nic nie robi koło siebie.Równie dobrze można zapytać po co Holendrzy ,Włosi czy Anglicy dbają o groby naszych poległych żołnierzy na ich cmentarzach. Przecież tyle naszych rodaków pracuje i żyje w tych krajach. I nie pisz mi że nasi żołnierze tam walczyli i to obowiązek tych państw a Żydzi to samo zło. Cytat też też z d... rzuciłeś!

Julek16.05.2021, 17:43

W rządzie też żydzi wszędzie żydzi,a Polacy mają zapi***c za miskę ryżu dla nich to może teraz niech Żydzi sprzątają Polskie groby dla przeciwwagi,dziadek kiedyś mi opowiadał że za pomaganie Żydom w czasie wojny była kulka a mimo to Polacy ryzykowali swoje życie za życie żydów a wdzięczność za to była taka że Żydzi ich sprzedawali na gestapo i ta rodzina która im pomagała dostała w zamian śmierć.

Anka16.05.2021, 17:34

My sprzątamy ich groby (za darmo), a oni na całym świecie nas szkalują. Więcej pisać chyba nie trzeba...

jerusalem16.05.2021, 16:42

A co na to nowotarscy Palestynczycy?!

Burok16.05.2021, 16:29

Sądząc po ilości macew zgromadzonych na paletach , jeśli są to te oddane przez potomków tych co zabrali , to wiele osób będzie lepiej spalo

sprawiedliwy wśród pisowców16.05.2021, 16:25

Ciekawe czy moglibyśmy liczyć na podobny gest z drugiej strony...?

tonieprzejdzie16.05.2021, 16:20

nie rozumiem jednego dlaczego my Polacy mamy sprzątać,porządkować kirkuty,przeciec do Polski corocznie przyjeżdża tysiące młodych żydów,sprawnych fizycznie i niech się zabiorą do pracy,czyżby zapomnieli o swoich pomordowanych przez Niemców bo nazista nic mi nie mówi a może wychodzą z założenia wg słów żydowskiego pisarza Artura Sandauera: "Żydzi są głową Polaków, bo są lepsi a Polacy to ręce i nogi. Dlatego antysemityzm w Polsce to choroba umysłowa, to buntowanie się ręki i nogi przeciwko własnej głowie. Nie może polska ręka bić żydowskiej głowy W czasie wojny zginęli prości Żydzi i wybitni Polacy. Uratowali się wybitni Żydzi i prości Polacy. Dzisiejsze społeczeństwo w Polsce- to żydowska głowa nałożona na polski tułów. Żydzi w większości stanowią inteligencję, a Polacy masy pracujące."

el_majones16.05.2021, 15:42

Piękna inicjatywa, ale czochranie zabytkowego pomnika szczotą drucianą to chyba jednak nie najlepszy pomysł :/ Myślę że przydałaby się pomoc konserwatora zabytków, lub innej kompetentnej osoby, bo takie spontaniczne akcje czasami mogą przynieść więcej szkody niż pożytku (chodzi mi o trwałe uszkodzenia nieodpowiednio czyszczonych powierzchni)